मोहम्मद ईजहार शेष,
परासी, पुस १२–

नेपालकै भुभाग पुग्न भारतीय बाटो प्रयोग गर्न बाध्य रहेका नवलपरासीको सुस्ताबासीहरु सरकारले प्रदान गरेको विभिन्न सेवा सुविधाबाट बन्चित हुँदै गएका छन् । करिब ३ सय घरदुरी रहेको त्रिवेणी सुस्ता गाविस वडा नम्बर ४ सुस्ताको दक्षिण र पूर्वमा भारतको विहार राज्यको भेडियारी बजार, उत्तरमा विवादित सुस्ता क्षेत्र र युपी ब्यारेज र पश्चिममा नवलपरासीको पक्लीहंवा गाविस पर्दछ ।
टापु जस्तै मानिएको नरायणी पारी शिक्षा, स्वास्थ्य, विद्युत, सुरक्षालगायत अति आवश्यक सेवा सुबिधा समेत छैनन् । सुरक्षाको दृष्टिकोणले निकै पछाडि परेको सुस्ताबासीको अवस्था दिन प्रतिदिन खस्कीदै गएको छ । ४० हजार ८ सय ८० क्षेत्रफलमा फैलीएको सुस्ता क्षेत्रको १४ हजार क्षेत्रफल अहिलेसम्म अतिक्रमण भईसकेको छ । ८ हजार क्षेत्रफल भारतले जोतभोगमा समेत रोक लगाएको छ । विंसं. २०२२ सालको भिषण बाढीले बिस्थापीत भएका सुस्ता बासीहरु अहिलेसम्म नागरिकता, लालपुर्जालगायतका नेपाली प्रमाणपत्र समेत पाउन सकेका छैनन् । वर्षाैं देखि बसोबास गर्दै सिमाको विना बर्दी संरक्षण गरिरहेका सुस्ताबासीहरुको अहिलेसम्म टोलीमा मात्र करिब ३०० अंगिकृत नागरिकता बितरण भएको छ । भारतले भारतीय बजारमा रोक लगाएपछि स्थानीयहरु संधै जोखिमपुर्ण डुङ्गा यात्रा तय गर्न बाध्य रहेका छन् । नापी शाखाद्धारा आफुहरुले जोतभोग गरेको जग्गा नापसाध भई लालपुर्जा र नागरिकता पाउनु पर्ने, सिमाको समस्या कुटनितिक तरिकाले समाधान हुनु पर्ने उनिहरुले मांग गरेका छन् ।

शिक्षाको हिसाबले एक मात्र विद्यालय जनता दलित प्राथमिक विद्यालय सुस्ता रहेको छ । भावी अध्ययनका लागि नेपाल आउने बाटोको अभाव रहेको र भारतमा पढ्न जाँदा भारतको मिचहा प्रबृतिका कारण त्यहाँका विद्यालयले भारतीय ठेगााना लेखेर भर्ना दिने गरेकाले नेपाली विद्यार्थीहरुको भविष्य अन्धकार हुने गरेको छ र अधिकांस बालबालिकाले कक्षा ५ को अध्ययन पछि पढाई छोड्ने गरेका छन् । उखु र बदामका लागि निकै उर्वर मानिएको सुस्ता गाउँमा मात्र १५ वटा उँखु पेल्ने क्रसर रहेका छन् । तर त्यहाँ उत्पादीत भेलीले बाटो अभावका कारण बजार पाउन सकेको छैन भने सो राजगारी वा बाध्यताको नाममा माछा मार्ने र केही ब्यक्ति डुङ्गा चलाउने गरेका छन् ।
वर्षायाममा डुङ्गा यात्रा गर्दा एकतर्फि मात्र ४ घन्टा लाग्ने गरेको छ भने पानीको सतह अत्याधिक भएको बेला डुङ्गा यात्रा महिनौं सम्म अवरुद्ध समेत हुने गरको छ ।

बाँकी समयमा घन्टौसम्मको जोखिम पूर्ण यात्रा तय गर्नुपर्ने सुस्ता बासीको दैनिकी नै बनेको छ । तर एशियाकै दोस्रो ठुलो झुलङ्गे पुल पक्लीहंवादेखि सुस्ता जोड्न निर्माण कार्य सुरु भएपछि आवतजावतमा सहज हुने सुस्ता बासीमा आशा पलाएको छ । तर बेलाबखत भारतीय पक्षले पुल निर्माणमा समेत अवरोध गरेपछि उनिहरु निकै दुखी हुने गरेका छन् । नेपाल सरकारको योजनामा अहिले सुस्ता नमुना गाउँमा परेपनि बाटो नभएसम्म आफुहरुलाई कुनै लाभ हुन नसक्ने बताएका छन् । सुस्ता क्षेत्रलाई संरक्षण गर्न सुस्ता बचाउ अभियान, सिमा संरक्षणमा लागौं लगायतका विभिन्न अभियानहरु सञ्चालन भएपनि दुबै देशबीच कुटनितिक तरिकाले कुनै पहल नहुँदा कुनै उपलब्धी हुन सकेको छैन् ।