ललितपुर, मंसिर २८ –

घरेलु श्रमिकका रुपमा काम गर्दै आउनुभएकी काभ्रेपलाञ्चोककी सुनमाया तामाङले पुल्चोकको एउटा घरमा काम गर्दा दैनिक कुकुरलाई पकाएको खाना खाने गर्नुभएको थियो ।

घरबेटीलाई महँगो चामलको भात आफैँ पकाइदिएर उहाँ कुकुरलाई पकाएको खाना खाने गर्नुभएको हो । खाजामा एकसाताको बासी र गन्हाउने खाना खान उहाँ बाध्य हुनुहुन्थ्यो ।

त्यस घरमा उहाँले घरबेटीले प्रयोग गर्न छाडेको पुराना भाँडामा भ¥याङमा बसेर खाने गर्नुहुन्थ्यो । घरबेटीकै व्यवहारका कारण उहाँले त्यो घरमा काम गर्न छाड्नुभयो । अरू घरमा पनि घरबेटीको व्यवहार सम्मानजनक नभएको उहाँको गुनासो छ ।

बूढानीलकण्ठमा घरमा काम गर्दै आउनुभएकी अस्मिता खत्री पनि बिहान पाकेको बेलुका वा बेलुकाको खाना बिहान खान्छुभन्दा समेत नपाएको बताउनुभयो । उहाँले भन्नुभयो, “कुकुरले खाने खानाभन्दा बरु हामीलाई बासी खाना दिए हुन्थ्यो ।” पहिले मजदुरी गरेर जीविकोपार्जन गर्दै आउनुभएका उहाँ त्योभन्दा सहज हुने सम्झेर घरेलु श्रमिकका रुपमा काम थाल्नुभएको थियो ।

काम गर्ने घरमा बिरामी हुँदासमेत बिदा नपाएको उहाँको गुनासो छ । उहाँ भन्नुहुन्छ, ‘उनीहरु बिमारी पर्दा हामीले स्याहार गर्नुपर्छ, तर हामी बिरामी भएको भन्दा काम गर्न ठगेको भन्ने गर्छन् ।” घरको काम गर्दा कामको समस्या नभए पनि घरबेटीको दुव्र्यवहारका कारण काममा टिक्न गाह्रो भएको उहाँ बताउनुहुन्छ ।

बढ्दो सहरीकरणसँगै अरूका घरमा ज्याला लिएर काम गर्ने घरेलु श्रमिकको सङ्ख्या बढे पनि यो पेसा मर्यादित बन्न सकेको छैन । अशिक्षित र ग्रामीण क्षेत्रबाट आएका यो पेसामा संलग्न छन् । अरू काम नपाएपछि घरको काम गर्ने धेरै छन् । कतिपयले भने मजदुरीभन्दा यो काम शारीरिक रुपमा सहज ठान्छन् । तर ज्याला अति कम र घरबेटीबाट पटक–पटक हुने दुव्र्यवहारका कारण घरेलु श्रमिकलाई टिक्न गाह्रो परेको छ ।

काभ्रेकै तीर्थमाया तामाङ दैनिक बासी र गन्हाउने खाना खान बाध्य हुनुहुन्छ । बिहान ९ देखि साँझ ५ बजेसम्म काम गर्ने सहमति भएपनि घरबेटीले त्योभन्दा धेरै समय काम लगाउने गरेको उहाँले बताउनुभयो । तोकिएभन्दा बढी काम गर्दा पनि दैनिक रुखो व्यवहारले गर्दा टिक्न नसकेको उहाँको गुनासो छ । उहाँ भन्नुहुन्छ, “पढे–लेखेका मान्छे नै झनै नराम्रो व्यवहार गर्छन् ।”

दुई वर्षीया छोरी च्यापेर अरूका घरमा काम गर्दा नुवाकोटकी माया श्रेष्ठले एक महिनामा जम्मा दुई हजार कमाउनुहुन्छ । घरधनीले गर्ने व्यवहार नराम्रो भए पनि काम गर्नु आफ्नो बाध्यता भएको उहाँ बताउनुहुन्छ । घरेलु श्रमिकका रुपमा काम गर्दै आउनुभएका उहाँले पेसा सम्मानजनक नभएको र पारिश्रमिक कम भएको गुनासो गर्नुभयो । उहाँ भन्नुहुन्छ, “त्यही थोरै तलब माग्दा पनि झर्केर दिने गर्छन् ।”

घरेलु श्रमिकका क्षेत्रमा कार्यरत सङ्घ–संस्थाले वर्षौंदेखि सम्मानजनक तलव र व्यवहारको माग गरेपनि लागू भएको छैन । अरू श्रमिक जस्तै उनीहरुले पनि आठ घन्टा काम, साप्ताहिक बिदा, न्यूनतम तलबको सुनिश्चितताको माग गरिरहेका छन् ।

श्रमिकका सङ्गठनले आठहजार तलब तोक्न भनेपनि श्रमिक त्योभन्दा आधामा काम गर्छन् । घरेलु श्रमिक मञ्चकी सचिव गोमा भण्डारीले अधिकार मागेर नपाए खोसेर लिनुपर्ने बताउनुहुन्छ । उहाँ भन्नुहुन्छ, “हामी कमजोर भएर होइन बलियो भएर लाग्नुपर्ने खाँचो छ ।” – रासस